ارگونومی در لغت به معنای اصول و قانون کار میباشد (Ergo به معنی کار و Nomos به معنی قانون و اصول). و در عمل به مفهوم تطابق و سازگاری محیط کار ، ابزار کار و شرایط کار با تواناییهای جسمی و روانی انسانهاست . ارگونومی یا مهندسی فاکتورهای انسانی دانشی است کاربردی مرکب از علوم پایه مختلف از جمله فیزیولوژی، روانشناسی ، فیزیک ، مکانیک ، طراحی ، آمار ، ریاضی ، جامعهشناسی ، مدیریت و بسیاری موارد دیگر ؛ این علوم در کنار هم اصول ارگونومی را شکل داده و به طراحی بهتر سازمان در جهت بهرهور بودن نیروی کار کمک نموده و میزان رفاه و سازگاری انسانها با محیط کار را به طرز چشمگیری افزایش میدهند. از اینرو حفظ و صیانت از نیروی انسانی به عنوان رسالتی مهم مطرح میگردد و در این میان، بخش عمدهای از مواردی که سلامت جسمی و روحی نیروی کار را به خطر میاندازد مربوط به شرایط ارگونومی محیطهای کاری میباشد .
ارگونومی با ارزیابی قابلیتها و محدودیتهای انسان (بیومکانیک و آنتروپومتری) ، استرسهای کاری و محیطی (فیزیولوژی کار و روانشناسی صنعتی ) ، نیروهای استاتیک و دینامیک روی بدن انسان (بیومکانیک) ، احتیاط (روانشناسی صنعتی) ، خستگی (فیزیولوژی کار و روانشناسی صنعتی) ، طراحی و آموزش و طراحی ایستگاه کاری و ابزارها (آنتروپومتری و مهندسی ) سر و کار دارد .
اصول ارگونومی در صنعت عبارتند از :
1- طراحی تغییر ، جایگزینی و نگهداری تجهیزات برای ارتقای بهرهوری ، زندگی کاری و کیفیت تولید .
2- طراحی و تغییر فضاهای کاری و جانمایی کاری برای سهولت و سرعت عملیات خدمات و نگهداری .
3- طراحی و تغییر روشهای کاری شامل اتوماسیون و تخصیص وظیفه بین اپراتور و ماشین .
4- کنترل فاکتورهای فیزیکی (گرما ، سرما ، صدا ، ارتعاش ، نور) در محل کار برای تولید بهتر و ایمنی کارکنان .
با توجه به آنچه تاکنون بیان نمودیم حیطههای عملکردی ارگونومی را میتوان به شرح زیر خلاصه نمود :
1- بررسی میزان توانمندی شاغلین با توجه به نوع کار و انرژی مصرفی .
2- مطالعه ابعاد فیزیکی بدن (آنتروپومتری) و کاربرد این دسته از اطلاعات در طراحی ایستگاههای کاری .
3- طراحی ارگونومیک ابزارهای دستی .
4- طراحی ایستگاههای کار نشسته ، ایستاده ، یا توام و آنالیز سیستم انسان ـ ماشین .
5- بررسیهای روانشناختی از دیدگاه نحوه ارتباط بین افراد .
6- تعیین رژیمهای کار و استراحت (زمانهای استراحت و مدت انجام کار) .
7- بررسی روشهای حمل دستی کالا و طراحی خطوط بستهبندی و بارگیری دستی .
8- بررسی صدمات اسکلتی عضلانی مرتبط با کار و آنالیز وضعیتهای بدنی .
9- بیومکانیک شغلی .
10- ارگونومی و کار در منزل .
11- کاربرد بهینه رنگ و موسیقی در محیطهای کار .